مدرسه دینی دارالقرآن والسنة روستای فرزنه

نابغه ای از #شهر_ری

هنوز دانش غرب متحیّر است که چگونه #عبدالرحمن_صوفی_رازی بدون داشتن تلسکوپ، سحابی‌ها را کشف کرد و ستارگان مزدوج را شناخت و اصلاحی بر نظریه بطلمیوس گذاشت و محاسباتی بسیار دقیق و مشخص انجام داد که با آخرین تحقیقات جهان امروز که با جدیدترین وسایل صورت می‌گیرد، برابری می‌کند.

نَلّینو در کتاب «علم الفلک» در چندین جا از عبدالرحمن به عظمت و شکوه یاد می‌کند. وی پس از بحثی مفصّل دربارة آگاهی اعراب جاهلی بادیه نشین از ثوابت (ستارگان) و نام‌گذاری آنها، درباره عبدالرحمن می‌گوید:

«اگر کسی بخواهد به وسعت معرفت آنان (اعراب دورة جاهلی) نسبت به ستارگان آگاه شود، باید به کتابی که ابوالحسن عبدالرحمن بن عمر الصوفی، متوفی به سال 367/986 دربارة کواکب و صور فلکی نوشته است، مراجعه کند. وی در ضمن بیان و توصیف هر یک از صورتهای فلکی، نامهای ستارگانی که در نزد اعراب بادیه نشین متداول بوده، آورده است، و شماره این نامها به حدود دویست و پنجاه یا بیشتر می‌رسد.

از گفته‌های عبدالرحمن صوفی درباره منازل قمر بر ما آشکار می‌شود که ایشان در تثبیت صُوَر ستارگان به راهی رفته‌اند که با راه علمای هیأت یونان اختلاف دارد، و غالباً چنان است که میان صور فلکی اعراب و صور فلکی یونانیان توافقی دیده نمی‌شود.

دومیلی، درباره عبدالرحمن می‌نویسد:

« منجمی بود که شخصاً به رصد و محاسبه یکایک ستارگان می‌پرداخت و به همین دلیل نه تنها موضع ستارگانی را که تا آن زمان معلوم نبود معین کرد، بلکه موفق شد که چندین رصد اشتباه یونانیان را تصحیح کند و دانشمندان جدید توانستند با توجه به دقّتی که عبدالرحمن در کارهایش به کار برده بود، تغییرات بطئی در درخشندگی ستارگان را دقیقاً بررسی کند.

این بررسی در علم نجوم «Trepidation of Movement of fixed star» نامیده می‌شود که پایه‌گذار آن عبدالرحمن صوفی است.

ابوریحان بیرونی، استاد مسلّم نجوم در چندین جا از عبدالرحمن یاد می‌کند و در کتاب «قانون مسعودی» محاسبات رصد او را برای ستارگان برتر و بهتر از بطلمیوس دانسته و قدر ستارگانی را که او محاسبه کرده، مسلم و معین می داند.

کالین ا. رُنان، در کتاب خود، دربارة صوفی می‌نویسد:

«یک ایرانی به نام ابوالحسین صوفی که از زندگی و کارش چیز زیادی دانسته نیست، به خاطر ارصادات خویش و توصیفات خودِ ستارگان شهرت داشت. کتاب «صور الکواکب» او از کتب کلاسیک اخترشناسی اسلامی شد و بعدها به غرب راه یافت. نام نویسنده آن در غرب «ازوفی» (Azophi) ترجمه شد.

صوفی نخستین تجدید نظر به راستی نقّادانه را بر فهرست ستارگان بطلمیوس انجام داد و شواهدی از ارصادات دقیق خود را به آن افزود؛ به علاوه او نتایجی را که خود به دست آورده بود، به شکلی کاملاً واضح برای تک تک صورت های فلکی مطرح ساخت و یکایک ستارگان را مورد بحث قرار داد موضعشان، قدرشان (میزان درخشندگی‌شان) و رنگشان. از هر صورت فلکی دو نقش ارائه داد: یکی به گونه‌ای که از خارج کره فلکی دیده می‌شود و دیگری چنان که از داخل به چشم می‌آید، یعنی همان طور که در آسمان رؤیت می‌شود. جدولی نیز از همة ستارگان با موضع و قدرشان وجود داشت. به علاوه همة ستارگان به عربی نام‌گذاری شده بود. نام اکثر آنها را ما هنوز به همان صورت به کار می‌بریم؛ مثل الدبران، الطائر، بیت الجوزا، رِجل و ... . شک نیست که کتاب صوفی به یک نیاز مهم علمی پاسخ داد و اخترشناسان عرب یا غربی، نسل بعد النسل، آن را به نحو احسن به کار بردند.

چنان که از راصدی چنین اهل عمل انتظار می‌رود، صوفی به ساختن ابزار نیز اقدام کرد. همچنین کتابی دربارة اسطرلاب و کتابی دیگر پیرامون ستاره‌خوانی نوشت. ستاره‌خوانی را معاصر او، ابوریحان بیرونی نیز پذیرفت». کتاب «صور الکواکب» صوفی، علاوه بر مباحث بدیع علمی، توأم با نقد و ردّ نظریة پیشینیان یا معاصران صوفی نیز هست.

ادامه...👇

کانال اطلاع رسانی دارالقرآن و السنة روستای فرزنه, [09/07/1402 16:59]
اولين رصد ثبت شده درباره «#سحابی_اندرومدا» به وسيله منجم مسلمان به نام «الصوفی» در قرن دهم ميلادي، يعني 947 سال قبل ار اعلام «ماريوس»، انجام گرفته بود».

كتاب «صور الكواكب» صوفي، اولين بار در سال 647 هـ.ق. توسط خواجه #نصيرالدين_طوسي از زبان عربي به زبان فارسي ترجمه شد. تا سال 1843 ميلادي كه دانشمندي به نام اوگلاندر كتابي را به نام (سحابي يونيورس) در برلين منتشر كرد. دانشمندان نجوم تا آن زمان توجه زيادي به ستارگان سحابي كهكشان نداشتند؛ و به تدريج كه تحقيق درباره سحابیها و كهكشان آغاز شد، پرده‌ها به كناري رفت و دانشمندان در كتابخانه‌اي متوجه كتابي شدند كه در سال 1831 (12 سال قبل از كتاب اوگلاندر) متعلق به عبدالرحمن صوفي رازي و توسط دانشمندي به نام «كوسين پيرسوال» از روي سه نسخه خطی كه در كتابخانه‌هاي پاريس موجود بوده به زبان فرانسه ترجمه شده است و پس از تحقيق درباره آن كتاب درمييابند كه «اوگلاندر» مطالب كتابش را از روي كتاب عبدالرحمن استنساخ كرده بود و به همين دليل است كه مركز علمي تحقيقات نجوم و بخش سحابي‌ها كه در لندن بود در كتاب «تحقيق سحابي»كه قسمتي از آن در مجله انجمن نجوم بريتانيا سال 1968 در شمارة 4، جلد 78 چاپ مي‌شود، در صفحة 263 نام او را بر سر لوحة محققين چاپ مي‌كند.

دانشمندان رياضی و نجوم جهان همه معترفند كه كتاب عبدالرحمن در حدود 879 سال (از تاريخ اتمام كتاب صوفي 964 ميلادي تا سال چاپ كتاب اوگلاندر 1842) بدون رقيب در عرصه جهان نجوم گام برميداشته است. ترجمه گرانبها و صحيح و دقيق «Schjellerup» كه در سال 1874 ميلادي در سن‌پترزبورگ به چاپ رسيد، و او را به حق بايد زنده كننده نام عبدالرحمن بخوانيم و بسيار بجا است كه تجليلی هم از او به عمل آيد، پس از 990 سال حقايق را از پرده بيرون می افكند و جهان نجوم را متوجه كتابي به نام «صور الكواكب عبدالرحمن صوفي رازي» مي‌كند. سپس نسخه‌هاي خطي اين اثر گرانبها جستجو مي‌گردد و آنها را در برلين، پاريس، اسكوريال، اكسفورد، استانبول، اينديا افيس و واتيكان می يابند.

🔴شرح جزئياتی از كارهای عبدالرحمن صوفی رازی:

1- بررسی تعداد 333 ستاره داخل و 29 ستاره خارج از محدوده صورتهاي فلكی شمالي.

2- بررسی تعداد 28 ستاره داخل و 61 ستاره خارج از صورت فلكی منطقه البروج.

3- 297 ستاره داخل و 19 ستاره خارج از صورت فلكي جنوبي تا مدار ستارگان سهيل و آخر‌النهر و مثلّث جنوبي را رصد و محاسبه و مشخصات دقيق آنها را به درجه و دقيقه و ثانيه معلوم كرده است، جمع كل ستارگاني كه به دقّت محاسبه و بررسي شده 1027 عدد است كه شامل 15 ستارة قدر اوّل، 34 كوكب قدر دوم، 206 اختر قدر سوم، 428 ستارة قدر چهارم، 258 ستارة قدر پنجم و 86 ستارة قدر ششم است.

4- براي هر صورت فلكي جدولي ترسيم كرده و سپس در جدول هر صورت فلكي شمارة رديف ستارگان را به صورت حروف ابجد شروع كرده و در خانة دوم جدول نامهاي كواكب و مشخصات محل آنها را شرح داده است.

5- عبدالرحمن با توجه به قدر و نورانيت كم و زياد ستارگان حركات خاص آنها را كه امروزه «Propet Motion» ناميده مي‌شود، محاسبه كرده است. محاسباتي كه صوفي در مورد تغيير رنگ بعضي از ستارگان مانند ستارة «الغول» انجام داد، بسيار جالب است و به همين دليل كتاب او نظر محافل علمی دنيا را به خود جلب كرد و اين تحقيقات را به نام «Long period variable Nebulae» (ستارگان با نورانيت متغير دراز مدت در برابر ستارگان متغيّر كوتاه مدت يا قيقاوسي) خواندند.

6- عبدالرحمن به محاسبه زمان طولاني (سحابي‌هاي متغير) پرداخته و تحقيق كاملي در سحابي «امرة المسلسلة» (زن به زنجير بسته) انجام داد كه هيچ دانشمندي نمي‌داند در جايي كه گاليله با دوربين نجومي‌اش نتوانست چنين مطالعاتي را انجام دهد، عبدالرحمن چگونه آن را كشف كرده است؟!

7_عبدالرحمن سحابی های جديدي كشف كرد كه چون نامی برای آنها نگذاشته و تنها به تعيين دقيق محل آنها اكتفا كرده بود، از اين لحاظ دانشمندان اروپايي براي آنها نام نهادند و آنها را به نام سحابي «Cancer Nebulae» و سحابي «Vulpecuta» ناميدند.

8_در صورت فلكي تيرانداز سحابي ديگري است كه توسط عبدالرحمن با چشم معمولي و بدون دوربين مطالعه و ترسيم و تثبيت شده است. سحابي نامبرده به شكل دايره‌اي كه از تعدادي نقاط تشكيل يافته‌ است. سحابي مذكور امروزه به نام «M22» است و حالت خاصي را دارا است كه از لحاظ تحقيقات نجومي بسيار جالب است.

9_يكي ديگر از كارهاي عبدالرحمن ساختن يك كره سماوي نقره‌ای است كه آن را برای عضدالادوله ديلمي ساخته و در حقيقت يكي از كار‌هاي سماوي بسيار دقيق و جالب است كه در موزه قاهره نگهداري مي‌شود. اين كره از شاهكارهای تعيين مكان‌هاي صور فلكي روي كره است و بهترين وسيلة تأييد محاسبات خود اوست.

📚منبع: ابرمردان تاريخ علوم: (عبدالرحمن صوفي رازي)، سرفراز غزنی ج1، 1362

🆔https://t.me/darolhefze_ferezneh